Negatieve of ongepaste uitspraken van anderen... je moet wel eens wat slikken!

Heb je als ouder ooit één van onderstaande opmerkingen moeten aanhoren van familieleden of leerkrachten?

• "Als hij zo slim is, waarom is ie dan zo wanordelijk. Zijn huiswerk is nooit op tijd klaar."
• "Als ze hoogbegaafd is, waarom kreeg ze dan twee vieren op haar rapport?"
• "Begaafdheid is geen excuus om de anderen te onderbreken in de klas"
• "Uw zoon ondermijnt vrijwillig mijn gezag door vragen te stellen waarvan hij weet dat ik het antwoord niet ken"
• "Uw dochter wil continu praten, en ik heb nog 25 andere leerlingen in de klas. Ik kan niet al mijn tijd aan haar besteden. Als ze dan toch zo begaafd is, dan zou ze zelf haar plan moeten kunnen trekken, zonder hulp van mij."
• "Het kan wel zijn dat hij slim is, maar zijn werkjes zijn een rommelboeltje. Ik kan ze niet eens lezen."
• "Waarom sta je toe dat hij alles wat jij zegt in vraagt stelt? Toon toch wat gezag!!"
• "Ik zal je eens zeggen waarom hij niet slaagde op deze toets. Het was multiple choice, en hij kon niet kiezen. Hij bleef maar eindeloos herhalen Dat hangt ervan af..."
  

Een hoogbegaafd kind aanvaarden is de basis!

Mensen die dergelijke uitspraken maken hebben duidelijk nog wat bij te leren over de verschillen tussen hoogbegaafde kinderen en andere kinderen. Dit gebrek aan kennis verhindert dat ze het complexe en vaak tegenstrijdig gedrag van dergelijke kinderen moeilijk kunnen aanvaarden. En nochtans is het net die aanvaarding die hoogbegaafde kinderen, net als alle kinderen, het meest van al nodig hebben. Ze kunnen onmogelijk gedijen in een atmosfeer die hen aan banden legt en die hun intellectuele, sociale en emotionele groei verstikt.

Een aanvaardende houding ontwikkelen?

Hoe kunnen mensen een kind aanvaarden, en er iets voor gaan voelen, wanneer dat kind hen uitdaagt, hen onderbreekt, voortdurend redetwist en hen in sommige gevallen zelfs in de schaduw stelt?

Een goed begin is te beseffen dat het kind het niet kan helpen dat het begaafd is, net zo min als een slechthorend kind het kan helpen dat het een hoorapparaatje nodig heeft.

"Moeten we soms slecht gedrag vergoelijken en excuses verzinnen voor een onhebbelijk kind?" Hoor je mensen al denken...
Natuurlijk niet. Zoiets mogen we zeker niet doen als ouder of leerkracht. En dat doen we dan ook beter niet. Het is immers één van onze basistaken om onze kinderen degelijke sociale vaardigheden bij te brengen.

Wat we wél moeten doen is erkennen dat de hersenen van begaafde kinderen verschillend werken van deze van andere kinderen, net zoals de oren van een slechthorend kind anders werken.

Soms is die aanvaarding nogal moeilijk, want de 'verschillen' die begaafde kinderen kenmerken tonen zich niet altijd op de meeste fraaie manier! Iedereen die met hen in aanraking komt, zowel leerkrachten als ouders, krijgen nogal wat te verduren op het vlak van geargumenteer, Grote Emoties, eindeloos gevraag, olympische wanorde en slordigheid, en onderbrekingen die eerder arrgant overkomen.

Asynchrone ontwikkeling als een gegevenheid aanvaarden

We moeten één ding goed beseffen: veel van dit gedrag is terug te voeren op asynchrone ontwikkeling (zie hier voor meer hierover): de geestelijke ontwikkeling loopt niet in de tred met de lichamelijke (of met andere delen van de geestelijke) leeftijd van het kind. De geest werkt aan supersonische snelheid, maar zit gevangen in een het lichaam van een kind dat noch de rijpheid noch het oordelingsvermogen ontwikkelde om zijn impulsen in het gareel te houden.

Hoe kunnen we zo'n kind helpen?

Als leerkracht of ouder zouden we een doof kind nooit verwerpen. We zouden het daarentegen aanvaarden en ons uiterste best doen om hem zo goed mogelijk in onze maatschappij te laten meedraaien. Dat is ook de aanpak die we best hanteren bij begaafde kinderen: hen aanvaarden zoals ze zijn, hun 'uniek zijn' voeden, maar terzelfdertijd proberen om hen te helpen bij het aanpassen van hun gedrag, dat er soms voor zorgt dat zowel andere kinderen als volwassenen hen bekritiseren of zelfs uitstoten. Begaafde kinderen hebben onze aanvaarding nodig, naast onze hulp en onze begeleiding. Van hen verwachten om "zich te gedragen" zonder enige hulp is hetzelfde als aan een doof kind te vragen om te horen.

Ben jij een aanvaardende ouder?

Kinderen zien hun ouders als spiegels. Als ze in die spiegel geen onvoorwaardelijke liefde, plezier en aanvaarding zien, maar integendeel ontgoocheling, onmacht, frustratie en woede, dan zouden ze wel eens tot het besluit kunnen komen dat ze onbelangrijk zijn of waardeloos. Dat je een last bent voor je ouders. dat je er beter niet zou zijn dus...

Als zelfs je ouders je al niet aanvaarden, hoe kun je dan ooit geloven dat iemand anders dat wel zou doen? Het is dan ook onmogelijk om het belang te overschatten van de aanvaarding door een ouder van een kind dat verschillend, moeilijk en veeleisend is.

Hieronder geven we een kort overzicht van puntjes waar je als ouder even kunt bij stilstaan.

• Luister naar je kind
  
  Dit lijkt een dooddoener uit een boek van Dr. Spock, en is het ook, met één verschil: begaafde kinderen hebben vaak nood aan het luidop 'doorwerken' van hun gedachten en ideeën. Een ouder, die echt aanwezig is tijdens dit proces, is een grote bron bij het opbouwen van eigenwaarde voor zo'n kind.
  
  Het was niet gewoon te geloven! Terwijl ik het eten klaarmaakte stormde Tina de keuken binnen en begon te ratelen. Een half uur lang. Non-stop. Het enige wat ikzelf zei was "Echt? Waarom denk je dat dat gebeurde?" of "Wat dacht je daarvan?" Het was een redelijk leuke ervaring, deze eenrichtingsconversatie! Het was weliswaar gewoon een woordenlawine, maar mijn dochter produceerde toch redelijk wat interessante inzichten.
  (moeder van een kleuter)
  
  Volwassenen weten een luisterend oor te waarderen: dan voelen ze zich gewaardeerd. Voor kinderen is dat net hetzelfde. Nu is er wel een probleempje. "Luisteren" naar een begaafd kind kan het laatste greintje energie uit je sleuren. Soms moet je er, gewoon al uit eigenbehoud, een eind aan maken! De kunst is dan om fijngevoelig te werk te gaan. Dus niet (net zo min als tegen een volwassenen) "Grote grutten, je bent hier nu al twintig volle minuten aan het doorratelen. Word jij dan werkelijk nooit moe?" Zeg wel hoe jij je voelt, bv. "Schatje, wat je vertelt is zo interessant, maar mijn hoofd tolt van al de ideeën die je hier aan 't spuien bent. Ik heb een kleine pauze nodig! Wat zou je ervan denken om je gedachten op papier te zetten, zodat we er later eens kunnen over praten?" Op deze manier kun je een knallende hoofdpijn vermijden zonder de gevoelens van je kind te kwetsen.
  
• Ondersteun de interesses van je kind
  
  Weinig zaken interesseren me minder dan naar het toneel gaan, maar voor mijn dochter was het een passie. Dus trok ik met haar elk seizoen naar allerlei voorstellingen
  (een vader)
  
  Deze vader nam zijn dochter echter niet alleen mee naar voorstellingen. Hij kon de lokale toneelmeester ervan overtuigen om te fungeren als mentor voor zijn dochter. Dit hield in dat de toneelmeester haar meenam achter de coulissen, zodat ze de acteurs kon ontmoeten. Hij zorgde er ook voor dat ze nu en dan repetities kon bijwonen. Deze vader zocht alle mogelijke informatie bij elkaar voor mogelijkheden in en rond het toneelspel in hun buurt: hij schreef zijn dochter in voor een cursus toneelschrijven en voor acteerlessen. Ouderlijke aanvaarding op zijn best!
  
  Dit klinkt mooi natuurlijk, maar soms is dit 'aanvaarden' makkelijker gezegd dan gedaan.
  
  Toms ouders droomden er steeds van dat hij dokter zou worden, en toen bleek dat hij uitblonk in wetenschappelijke vakken en interesse leek te vertonen in een medische carrière sloeg hun fantasie pas echt op hol: de medische faculteit, werken in een groot onderzoekscentrum en misschien wel een Nobelprijs!
  Op zijn zestiende verjaardag kondigde Tom, die altijd al met plezier gekookt had, plots aan dat hij kok wou worden. Dit was een klap van formaat voor Toms familie, en ze waren nauwelijks in staat in hun geest de beelden van de medische faculteit, stethoscopen en scanners te vervangen door de koksschool, spatels om pannenkoeken om te draaien en warmeluchtovens. Maar ze deden hun best. En eigenaardig genoeg, na veel geklungel in de voedingswetenschappen, besloot Tom op een goeie dag dat hij toch maar naar de medische faculteit wou gaan.
  
  Toms ouders waren verstandig. Ze hadden kunnen aandringen dat hun zoon verder zou gaan op het door hen uitgestippelde pad. Op die manier zouden ze een flinke rebellie in de hand gewerkt hebben. Zelfs als Tom van mening zou veranderen, zou hij in zo'n geval misschien toch kiezen voor zijn keukencarrière, gewoon om zijn ouders een hak te zetten.
  Tom werd dokter, maar hij is ook een geweldige kok, die zijn vaardigheden in de keuken gebruikt om de stress van een zware dag van zich af te schudden.
  Van groot belang is dat ouders beseffen dat interesses en carrières niet gelinkt zijn aan het geslacht van hun kind. Nog steeds blijven veel meisjes weg uit de buurt van wiskunde of wetenschappen enkel en alleen omdat de maatschappij hen maar blijft in het oor fluisteren dat dit typische mannenzaken zijn.
  Op dezelfde manier komen getalenteerde onderwijzers niet in de basisschool terecht, en prachtverplegers niet in een ziekenhuis.
  
• Loof je kind... op de juiste manier!
  
  Begaafde kinderen zullen dwars doorheen loze lof kijken! In 't algemeen is het best om de inspanning te prijzen, niet het resultaat. Je vermijdt best woorden als best, formidabel, fantastische, de slimste, ongelooflijk en magnifiek.
  
  Stel bv. dat je kind thuiskomst met een werkje uit de tekenles. Wat zeg je:
  1. Dat is gewoon uitmuntend. Jij bent de beste artiest in je klas, of
  2. Wauw! Ik zie dat je daar hard aan gewerkt hebt. I hou vooral wat je daar gedaan hebt met dat rood en blauw in die hoek. Hoe kwam je ertoe om die kleuren samen te gebruiken?
  
  De eerste opmerking zet zware druk op het kind om ook in de toekomst aan dit beeld te voldoen. Ze kan nu denken dat ze altijd de beste artiest moet zijn om jou niet teleur te stellen.
  De tweede opmerking toont je appreciatie, voor het werk zowel als voor het eindresultaat. Ze zendt een krachtig positief signaal, en opent ook de deur naar verdere communicatie door een vraag te stellen. Als jij het kind zou zijn, welk soort lof zou zijn liefst ontvangen?
  
  De inspanning prijzen is ook een goede techniek als het resultaat van een project niet bijzonder 'formidabel' was.
  
• Vermijd kleineringen en kwetsende woorden (zelfs al vind jij ze niet kwetsend)
  
  Niet-aanvaarding wordt uitgedrukt door woorden zoals lui, slordig, onnadenkend, egoïstisch, stom, lelijk, ruw en achteloos. Wanneer ouders (of leerkrachten) aan kinderen zeggen dat ze lui of slordig zijn, dan wordt dat, in de geest van het kind, "De Waarheid". Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat kinderen luier en slordiger worden dan ooit tevoren!
  
  Gedrag corrigeren is het omgekeerde van prijzen, maar de gebruikte technieken zijn dezelfde.
  
  Je stuur geen jij-boodschappen zoals
  • Je drijft me gek
  • Waarom doe je nu nooit eens iets zonder discussie?

  Zend eerder ik-boodschappen zoals

  • Ik wordt zo boos wanneer ik 's morgens naar beneden kom en ik vind vuile borden in elke hoek van de keuken!
  • Ik voelde me werkelijk vermoeid en ongeduldig bij die discussie over het buitenzetten van het huisvuil
    

  Je noemt het storende gedrag, en je vermijdt de kleinering.

• Respecteer de intelligentie van het kind zonder er in beate bewondering voor te staan
  
  Waarschijnlijk komt er ooit een dag dat het kind over een bepaald onderwerp meer weet dan jijzelf. Wees blij over zijn kennis, maar wees niet zo inder de indruk dat je uit je rol van ouder valt. Je kind is niet ineens volwassen; hij is je enkel voorbijgeschoten in één klein kennisgebied. Onafhankelijk van hoeveel deze kinderen weten, ze hebben nog steeds zaken nodig van een volwassene: wijsheid, rijpheid en ook eenvoudigweg de aanwezigheid, een 'ankerplaats' waar ze zich veilig, geborgen en aanvaard voelen.
  
  Als je kind gepassioneerd is door iets waar je werkelijk geen snars vanaf weet, kun je nog steeds ondersteuning bieden en aanvaarding tonen door de hulp in te roepen van een mentor die er wel veel vanaf weet.
  
  Tim was een begaafde leerling die talloze interesses had in onderwerpen waar zijn ouders niks afwisten. Ze waren fier op zijn intellectuele nieuwsgierigheid, en ze hadden geld genoeg om hem de dingen te kopen die hij nodig had voor zijn onderzoek, maar verder dan dat konden ze niet helpen. Nu was Tim een 'zelfstarter', en dus vormde hij zijn eigen groepen mentors: de ene leidde hem doorheen de geheimen van de fotografie, de andere leerde hem Morse en hielp hem een radiolicentie te bemachtigen, en een derde was expert in het zoeken naar buitenaardse intelligentie.
  
  Niet alle kinderen tonen zoveel initiatief, dus het kan best zijn dat jij naar mentors voor je kind op zoek moet gaan. Dat is overigens ook voor jezelf een goed idee: eenmaal de mentor op snelheid komt, ben jij verlost van de zorg om alle details van dit stukje in het leerproces van je kind trachten bij te houden.

• Help het kind om sociale vaardigheden te ontwikkelen
  
  Om gelukkig te zijn hebben kinderen vaak nood aan vrienden. Begaafde kinderen zijn vaak intellectueel ver voorop t.o.v. hun leeftijdsgenoten, maar soms ook weer sociaal achterop t.o.v. intellectuele gelijken. Soms hebben ze dus problemen om vriendjes te vinden. Op dit vlak kunnen ze nu dan best wat hulp van hun ouders gebruiken.
  Van nature uit neigen begaafde kinderen naar ethisch gedrag en fair play. Door te helpen bij het ontwikkelen van je kind zijn vermogen tot medeleven en zijn vaardigheid in het zich 'inleven' in andermans standpunt kun je al een heel eind komen op dit vlak.
  
  Jans vader was een psycholoog, die redelijk wat tijd had besteed om aan Jan de betekenis uit te leggen van de verschillende lichaamshoudingen en gelaatsuitdrukkingen. Jan werd na verloop van tijd een expert in het lezen van lichaamstaal. Hij kon bv. zeggen wanneer andere kinderen schrik hadden, nerveus waren of in de war, enkel en alleen door te kijken naar hun manier van staan of doen. Deze kennis hielp Jan om meer begrip te vertonen voor de gevoelens van andere mensen. Zijn natuurlijk empathie verhoogd er nog door, en zijn inzicht maakte hem redelijk geliefd onder zijn klasgenoten in het middelbaar onderwijs.

• Lach (samen) met je kind
  
  Humor is een prachtige manier om de druk van de ketel te halen in gespannen situaties, of gewoon om van het leven te genieten. Sommige begaafde kinderen hebben een flink ontwikkeld gevoel voor humor, en nog andere zijn zo'n gestresseerde kaboutertjes dat ze humor en lachen nodig hebben om hun emoties kwijt te raken. Moedig je kind aan om de grappige kant van het leven van elke dag te zien, vertel grappen en woordspelingen, lach voluit met de gevatte opmerkingen van je kroost.Lachen laat endorfines los in je hersenen en doet iedereen zich beter voelen!

Tot slot een gedicht van een moeder...

Gedicht over een hoogbegaafd kind
dat erg naar zichzelf op zoek is

Weten,
altijd maar weten,
steeds meer willen weten,
steeds beter willen weten,
Kind, wat ben jij moeilijk te begrijpen!
 
Doen,
Altijd maar in beweging,
steeds alles zelf willen doen,
steeds maar beter willen doen,
Kind, wat ben jij moeilijk te volgen!
 
Voelen,
Altijd zo vol gevoelens,
Steeds meer willen begrijpen,
steeds maar intenser voelen,
Kind, wat ben jij moeilijk te troosten!
 
Liefhebben,
Moe van 't weten, van 't spelen,
van het intense meevoelen,
in vertrouwen je hoofd op mijn schouder,
Kind, wat ben jij makkelijk lief te hebben.

(C.G)