Hoogbegaafde
leerlingen zijn geen sukkeltjes!
(maar kunnen het wel worden zonder een degelijk beleid rond
hoogbegaafden op de school)
Hoogbegaafden hebben géén handicap,
en ze zijn zeker geen zielige sukkeltjes.
Eigenlijk hebben ze geluk: een hoog potentieel, dat is toch een meevaller!
Toch hebben ze behoefte aan een geheel eigen aanpak in het onderwijs.
Anders bestaat het risico dat ze juist door dat onderwijs
gehandicapt of tot sukkeltjes worden gemaakt,
en dat hun meevaller een tegenvaller blijkt te zijn.
De overheid en de scholen hebben hier een verpletterende
verantwoordelijkheid!
Als ouders durven wij vragen: doe iets! Luister naar ons!
In de teksten in dit "visies" gedeelte van de
website willen wij als ouders een lans breken voor een gedegen, gepaste
begeleiding van hoogbegaafden. Niet omdat zij “een probleem”
hebben, maar wel omdat zij, net zoals elk ander kind, recht hebben op
een onderwijs dat hen stimuleert zich ten volle te ontwikkelen, op een
onderwijs dat hen niet ontmoedigt maar integendeel stimuleert om hun begaafdheden
om te zetten in prestaties. Zodat zij dank zij en niet ondanks dat onderwijs
een gevoel van competentie en eigenwaarde kunnen opbouwen.
Wij willen niet alleen vragen, maar ook geven.
Daarom zullen we trachten de informatie die we hebben over scholen die
nu al iets voor hoogbegaafden op stapel hebben staan, om te zetten in
enkele visie teksten die andere scholen kunnen helpen om hun eigen werking
uit te denken.
De probleemstelling...
Als we er van uitgaan dat het geen theoretisch iets is
dat onderwijs ALLE leerlingen moet helpen een ononderbroken ontwikkelingsproces
te doorlopen, dat het onderwijs moet afgestemd zijn op de voortgang in
de ontwikkeling van de leerlingen, moet er écht iets gebeuren in
onze scholen. Want hoogbegaafde leerlingen worden te vaak niet gestimuleerd
op hun sterke kanten. Zij worden te vaak nog voor hun kennen en kunnen
beloond met extra oefeningen over leerstof die ze al onder de knie hebben,
met het statuut van hulpje-van-de leerkracht, met bezigheidstherapie.
Dit heeft veel, zo niet alles, te maken met het predicaat
van de leeftijdsgroepen, dat zeker in de basisschool, maar vaak
ook nog in de secundaire scholen, de onderwijsorganisatie en werkmethodes
domineert, en dat vaak blokkerend werkt voor allerlei initiatieven
van differentiatie en leerlinggericht, adaptief onderwijs.
Ook een verkeerde interpretatie van het woord "gelijkheid"
heeft al veel kwaad verricht. Kinderen zijn niet gelijk. De ene
is dikker, de ander dunner. De ene is goed in rekenen, de ander heeft
een taalknobbel. De ene heeft moeite met leren, de ander vliegt door de
leerstof heen. Dit allemaal "gelijk" proberen te maken wil per
definitie zeggen: leerlingen tekort doen.
Leerlingen zijn wél "gelijk" in
de zin van gelijkwaardig. Dit is een betere interpretatie van
het begrip "gelijk", en legt de basis voor gedifferentieerd,
adaptief onderwijs.. Discussies over budgetten die zich baseren op "elke
leerling evenveel geld", zijn naast de kwestie. Budgetten dienen
verdeeld te worden op basis van behoeften, dan pas organiseert het onderwijs
het rijke "gelijkwaardigheidsonderwijs" in de plaats van het
nivellerende, verarmde "gelijkheidsonderwijs".
Leerlingen die niet leren volgens een soort "gemiddelde
evolutie" vallen vaak uit de boot in een onderwijssysteem waarin
methoden afgestemd zijn op dezelfde doorloopsnelheid en een soort eenheids-leerstijl
voor leeftijdsgenoten. De methodes zijn geconcipieerd volgens het beeld
van 'de leerling' (merk het enkelvoud op!) als iemand die op een gelijkmatig
voortkabbelende manier evolueert. Dit is echter weinig realistisch: kinderen
verschillen sterk in snelheid van leren en leerstijl, en evolueren bovendien
vaak sprongsgewijze.
Het resultaat is schandalig (vergeef ons het woord). Kinderen
die wat achter lopen moeten met ongelooflijke inspanningen bijgewerkt
worden, om toch maar met hun jaargroep mee te kunnen overgaan. Kinderen
die snel leren, moeten zich in stilte bezighouden of gaan al ras de weg
van de vak- of jaarversnelling op.
En de middengroep? Die ouders klagen soms dat er "zo
veel inspanningen" worden gedaan voor de kinderen die aan het staartje
bengelen, en een uitzondering onder hen gaat al helemaal steigeren als
hoogbegaafden iets toegestopt krijgen (zelfs al is dat vaak met vrijwilligerswerk):
hun kinderen krijgen immers "niets"? Behalve misschien methodes
die iets beter bij hun manier van leren aansluiten, hoewel ook voor deze
kinderen de differentiatie vaak niet voldoende is om écht te spreken
van "een doorgaande lijn van ontwikkeling van hun capaciteiten".
Om terug te komen op de wachtende hoogbegaafden...
Het moet eigenlijk maar eens gedaan zijn met situaties
waarin hoogbegaafden hun tijd op school doorbrengen met wachten tot zij
na school meer uitdagende activiteiten kunnen aanvatten, met het doodverven
van hoogbegaafden als betweters en vervelende leerlingen met dito ouders.
Het is tijd voor het slagen van nagels met koppen.
De 21ste eeuw moet een eeuw worden waarin hoogbegaafde
leerlingen zich niet langer denken te moeten verstoppen, waarin ze OOK
kwalitatief goed onderwijs krijgen, volgens hun eigen noden.
Onze kinderen moeten af van het gevoel dat iets méér
kunnen dan een ander kind een vieze ziekte is, die je best voor anderen
verborgen houdt, en waar nauwelijks een "remedie" voor te vinden
is.
Onze kinderen hebben, net zoals elk kind, het recht
op een stimulerende onderwijsomgeving, waarin het geen gunst maar een
recht is om elke dag iets bij te leren, waarin ze aanvaard worden als
de persoontjes die ze zijn, met hun eigen leerstijl en eigen behoeften.
Wij willen hier zeker niet verkondigen dat je hoogbegaafde
kinderen moet isoleren als een soort elite of dat je enkel hun cognitieve
honger dient te stillen. Het sociale proces dat op school plaats heeft
is ook uiterst belangrijk. Maar het negeren en zelfs het afremmen van
de cognitieve noden van hoogbegaafden zoals nu al te vaak gebeurt blijft
evengoed een groot schandaal.
Daarom dit pleidooi. Wij vragen als ouders enerzijds dat
onze hoogbegaafde kinderen gestimuleerd en uitgedaagd
worden op gebieden waar ze sterk staan. Tegelijk doen we een oproep om
daar waar onze kinderen het moeilijk hebben, hen te ondersteunen.
Want hoogbegaafden kennen meestal een asynchrone
ontwikkeling (sommigen zouden zelfs de term hoogbegaafdheid gelijkstellen
met asynchrone ontwikkeling), wat het er voor hen niet altijd gemakkelijker
op maakt. Wij vragen aandacht voor de eigen leerstijl
van onze kinderen.
Wij vragen, kortom, "gewoon" een degelijk
beleid
- van de scholen
- van de overheid
Beleidsverantwoordelijken, doe iets!
Wij willen in dit pleidooi niet zomaar de scholen en hun
vaak erg enthousiaste medewerkers viseren. Er zijn trouwens een aantal
scholen die elke dag de inspanning
doen die voor onze kinderen het verschil tussen zwemmen en verzuipen betekent.
Maar zij doen dat zonder speciale middelen, zonder steun, zonder een beleidskader
dat kinderen en ouders de zekerheid geeft die ze nodig hebben.
De beleidsmensen die niet voldoende middelen en
mogelijkheden voorzien om scholen de ruimte te geven iets fundamenteels
voor hoogbegaafden te doen, dragen in deze een zeer grote verantwoordelijkheid.
Daarom zijn de teksten op dit gedeelte van de site, naast
mogelijk een hulp voor scholen, ook te zien als een signaal naar
het beleid toe: het DOE IETS klinkt op elke pagina.
Dat de scholen die nu van goede wil zijn, zitten te dobberen
en woekeren met budgetten en vrije tijd van ouders-vrijwilligers en leerkrachten
om toch maar iets van houvast te bieden aan de hoogbegaafde leerlingen
en hun ouders, is een regelrechte schande. Dat scholen, ouders en kinderen
niet eens weten wat morgen hen zal brengen aan ruimte om deze initiatieven
te bestendigen, is merkwaardig in een land dat er prat op gaat een kwaliteitsvol
onderwijs te hebben.
Minister Vandenbroecke, als u dus labo-initiatieven
wilt ondersteunen, denk dan eens aan de scholen die ook werkelijk iets
doen voor hoogbegaafden. Als u fundamenteel iets wilt doen aan de kwaliteit
van het onderwijs OOK voor hoogbegaafden, richt dan een steunpunt
hoogbegaafdheid op, dat scholen en CLB's kan begeleiden naar
een gedegen aanpak. Als u het écht meent dat potentieel moet renderen,
zorg er dan voor dat ouders in hun eigen regio terecht kunnen bij een
CLB dat weet waarover het gaat als het woord "hoogbegaafd" valt,
en in een school die hun kind optilt in de plaats van het te kortwieken.
En weet u... al dat geweld hoeft wellicht niet eens heel
veel geld te kosten... maar niets is te weinig, jammer genoeg.
Beschouw het als een investering misschien? Kinderen die
niet moeten begeleid worden door psychologen en andere therapeuten door
het effect dat het onderwijs op hun welbevinden heeft, kosten minder aan
de samenleving, én zullen later misschien een grote bijdrage kunnen
leveren aan diezelfde samenleving. Kinderen die niet hoeven te dubbelen
of in een watervalsysteem terecht komen, maar integendeel sneller dan
gewoonlijk door het onderwijs vliegen, wegen minder dan een ander kind
op het onderwijsbudget.
Vindt u dit cynisch klinken? Ouders worden soms cynisch,
in de huidige situatie! Vergeef het ons!
Even concreet op een rijtje, de checklist als het
ware. Wij durven dit vragen beseffend dat Rome en Parijs niet op één
dag zijn gebouwd, maar tenslotte is dit het "visie" gedeelte
van de website:
Wij vragen aan de scholen
- dat leerlingen systematisch gescreend worden: niet enkel leerstoornissen,
ontwikkelingsstoornissen of andere problemen dienen tijdig aangepakt
te worden, ook hoogbegaafdheid verdient een vroege herkenning en eigen
aanpak
- dat zij en beleid naar hoogbegaafden toe hebben, waarin modellen aanwezig
zijn van onderwijs die aangepast zijn aan de behoeften van hoogbegaafde
leerlingen
- dat zij werken aan begrip en aanvaarding van hoogbegaafden, in hun
communicatiebeleid, via hun budgetten van vorming, en door hoogbegaafden
ook in de doelgroepenlijst voor extra zorg op te nemen
- dat zij werk maken van een duidelijke communicatie met ouders, in
een sfeer van onderling respect en begrip
Wij vragen aan de overheid
- dat er werk wordt gemaakt van een expertisecentrum dat de informatie
rond hoogbegaafdheid inventariseert en verspreidt, dat tevens een steunpunt
is waar scholen en CLB's terecht kunnen voor het opzetten van een gedegen
beleid en voor vorming en informatie
- dat er werk wordt gemaakt van vormingsprogramma's rond herkenning
en aanpak van hoogbegaafden, zowel in de gewone vorming van toekomstige
leerkrachten als in de navormingen
- dat scholen die de inspanningen doen hoogbegaafden adekwaat op te
vangen, hiervoor extra ondersteuning krijgen via hun personeelsbudget,
werkingsbudget en nascholingsbudgetten
- dat CLB's die de hoogbegaafden in de lijst van hun doelgroepen opnemen
en een actief beleid voeren, hiervoor voldoende middelen krijgen
- dat er in elke regio een CLB wordt verantwoordelijk gemaakt voor het
beleid naar hoogbegaafden toe in de regio, en dat dit CLB daarvoor voldoende
middelen krijgt én dat het tevens een rapporteringsplicht krijgt
naar het expertisecentrum toe
De visietekst van minister Frank Vandenbroecke waarin wij toch minstens
enige aandacht voor hoogbegaafden zouden willen bepleiten, vind je hier. |